Παρουσιάσεις-κριτικές βιβλίων
-
Στην τρέλα
Τι είναι η τρέλα; Θεραπεύεται; Γιατί ασθενούν κυρίως οι φτωχοί; Η Τζόυ Σαρμάν επισκέπτεται κάθε Τετάρτη και για έναν ολόκληρο χρόνο ένα δημόσιο ψυχιατρείο και συναντά ασθενείς και νοσηλευτικό προσωπικό. Μέσα από τις προσωπικές ιστορίες των ασθενών αναρωτιέται τι είναι η τρέλα και πώς φτάνει κανείς σε αυτήν. Στο κρίσιμο ερώτημα εάν θεραπεύεται, ένας γιατρός απαντά πως «δεν θεραπεύουμε την τρέλα, οριακά ίσως την οδύνη, πως κατευνάζουμε τα συμπτώματά της, πως θέτουμε υπό έλεγχο τις ψευδαισθήσεις και τις διαταραχές της συμπεριφοράς με μερικές ουσίες, πως δεν θεραπεύουμε ποτέ τους πολύ τρελούς τρελούς μα πως μπορούμε πάντα να βρισκόμαστε κάπου τριγύρω […] πως η ψυχιατρική δεν είναι επιστήμη αλλά μαστορέματα μάλλον».…
-
Βιβλία για το Ολοκαύτωμα
Οι Εβραίοι της Ευρώπης, αιώνες τώρα, αντιμετώπιζαν τις προκαταλήψεις και τις διακρίσεις. Ο Εβραίος υπήρξε πάντοτε ο “εντόπιος ξένος”, σύμφωνα με την ανάλυση της Αμπατζοπούλου, η «παρουσία του οποίου ξένιζε τη χριστιανική πλειοψηφία πριν από τα νεώτερα χρόνια και δεν χωρούσε στο εθνικό σχέδιο μετά τη γένεση των εθνικών κρατών». Παρόλα αυτά, η εξόντωση των Ευρωπαίων Εβραίων δεν πρέπει να ιδωθεί ως ένας ακόμη κρίκος στη μεγάλη αλυσίδα των συμφορών του εβραϊκού λαού αλλά είναι άρρηκτα δεμένη με τη ναζιστική Κατοχή, γεννήθηκε από τη ναζιστική ιδεολογία, ως απόρροια του αντισημιτισμού, και πρέπει να εξετάζεται στα πραγματικά της ιστορικά και ιδεολογικά συμφραζόμενα. Το Ολοκαύτωμα είναι αναμφισβήτητα ένα γεγονός που σημάδεψε την…
-
Ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο
Ο Δημήτρης Ραυτόπουλος στο βιβλίο Εμφύλιος και λογοτεχνία παρατηρεί με αφοριστικό τρόπο ότι «στη λογοτεχνία, ο εμφύλιος πόλεμος δεν έγινε. Και όμως, τη ρήμαξε κι αυτή». Ακόμη: «δεν βολεύει κανέναν η αλήθεια για τον εμφύλιο, ιστορική ή λογοτεχνική» (Εκδ. Πατάκη, σ. 15 και 21). Είναι γεγονός ότι ο Εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα, μια τόσο οδυνηρή και ακραία ιστορική εμπειρία, έχει επηρεάσει τη λογοτεχνία και γενικότερα τα πνευματικά πράγματα στη χώρα μας σε έκταση και σε βαθμό μεγαλύτερο ίσως από οποιοδήποτε άλλο ιστορικό γεγονός του 20ού αιώνα. Η λογοτεχνία, άλλοτε με στρατευμένο λόγο και άλλοτε με αποστασιοποιημένη ή στοχαστική ματιά, τοποθετήθηκε πρώτη στο θέμα του Εμφυλίου, αφήνοντας για πολλά χρόνια πίσω…
-
Η (χαμένη) τέχνη της αλληλογραφίας
Πόσο χρόνο μπορούσε να αφιερώσει κάποιος στο παρελθόν για να γράψει ένα γράμμα; Θα μου πείτε ότι αυτό εξαρτάται από πολλά πράγματα. Ο Ρενέ Ντεκάρτ θα πρέπει να αφιέρωνε σημαντικό χρόνο για τη σύνταξη των επιστολών του, όπως φαίνεται από την εξαιρετική, από κάθε άποψη, έκδοση, που συγκέντρωσε μερικές από αυτές. Οι επιστολές του Ντεκάρτ είναι υπόδειγμα οξύνοιας, ευαισθησίας και λεπτοδουλεμένης γλώσσας. Στην ενότητα με τίτλο «Παρηγορητικές επιστολές» ο Ντεκάρτ απευθύνεται σε ανθρώπους που πενθούν την απώλεια αγαπημένου τους προσώπου. Παραθέτω ένα απόσπασμα από την επιστολή προς τον Χόυχενς, 20 Μαΐου 1637: «Μολονότι φοβόμουν για την υγεία σας ενόσω δεν τρώγατε και δεν ξεκουραζόσασταν για να υπηρετήσετε ο ίδιος την…
-
Η ποιητική του ελάχιστου
Όταν συζητούσαμε με τη συγγραφέα Σεβαστή Κωνσταντινίδου για λογοτεχνία και τι μας αρέσει να διαβάζουμε, έλεγε ότι δεν της αρέσουν τα διηγήματα που γυρεύουν με τις ανατροπές τους να ταρακουνήσουν το αναγνωστικό κοινό, να το εκπλήξουν και να το συγκινήσουν (ενδεχομένως). Η ίδια πιστεύει πως η αφήγηση ιστοριών θα πρέπει να αφουγκράζεται την πραγματικότητα, μια πραγματικότητα όπου σε πρώτο επίπεδο φαίνεται να μη συμβαίνει τίποτε ιδιαίτερο. Εκεί όπου τα πράγματα κυλάνε συνήθως χωρίς εκπλήξεις, εκεί, εντέλει, όπου ο συγγραφέας παρεμβαίνει όσο γίνεται λιγότερο. Η αντίληψη αυτή της συγγραφέα για τη λογοτεχνία διαπερνά τη συλλογή διηγημάτων «Ο ήλιος στο παράθυρο», που εκδόθηκε πρόσφατα από τις εκδόσεις Ιωλκός. Ο Γάλλος φωτογράφος Henri…
-
Λαός δίχως εξουσία
Είναι ο λαϊκισμός αναγκαίος για την κατανόηση των αδιεξόδων της δημοκρατίας; Είναι ο λαϊκισμός εχθρός της δημοκρατίας, όπως ισχυρίζονται οι αντιλαϊκιστές, ή μήπως πορεύεται παράλληλα με αυτή, αποτελώντας συστατικό στοιχείο της; Και ο αντιλαϊκισμός; Πού οφείλει την καταγωγή του και ποια είναι η ιδεολογική λειτουργία του; Αυτά τα ερωτήματα απασχολούν τον Αμερικανό ιστορικό, δημοσιογράφο και πολιτικό αναλυτή Τόμας Φρανκ στο βιβλίο του «Λαός δίχως εξουσία. Μια σύντομη ιστορία του αντιλαϊκισμού», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Εκκρεμές. Η πρωτοτυπία του εγχειρήματος έγκειται στο γεγονός ότι αποτελεί ένα από τα πρώτα βιβλία παγκοσμίως που μελετούν το φαινόμενο του αντιλαϊκισμού στη διαλεκτική του σχέση με τον λαϊκισμό, λαμβάνοντας υπόψη το ευρύτερο ιστορικό…
-
Δοκιμές ανατομίας της ελληνικής ταυτότητας
Το τελευταίο βιβλίο της Ομότιμης Καθηγήτριας Φιλοσοφίας Αλεξάνδρας Δεληγιώργη, με τίτλο «Σύγχρονα κάτοπτρα της ελληνικότητας. Ιδέες και ιδεολογήματα στον 20ό αιώνα», αποτελεί μια στιβαρή προσπάθεια αναψηλάφησης των αιτιών που οδήγησαν στη στάσιμη – σε πολλούς τομείς σήμερα – Ελλάδα. Πυρήνας του εγχειρήματος είναι η σχέση παράδοσης και αυτοσυνείδησης, ατομικής και συλλογικής, με άξονα την έννοια της ελληνικότητας, η οποία δεν συνδέεται με τον εθνικισμό αλλά με την ελληνική ταυτότητα. Η έμφαση δίνεται στο έργο Ελλήνων λογοτεχνών, φιλοσόφων και πολιτικών του 20ού αι., όπως οι Γιαννόπουλος, Δραγούμης, Σκληρός, Σαραντάρης, Τσάτσος, Λορεντζάτος, Χατζής και Μαλεβίτσης, στον καθένα από τους οποίους αφιερώνεται ένα ξεχωριστό κεφάλαιο. Στην αρχή η συγγραφέας διευκρινίζει ότι θα εξετάσει…
-
10 + 1 βιβλία με αφορμή την παγκόσμια ημέρα της γυναίκας
Σε μια πρόσφατη έρευνα του οργανισμού δημοσκοπήσεων YouGov στη Βρετανία, μία στις πέντε γυναίκες δήλωσε πως θεωρεί τη λέξη “φεμινίστρια” προσβλητική ενώ περίπου οι μισές γυναίκες απάντησαν ότι “οι ίδιες δεν θα αυτοαποκαλούνταν φεμινίστριες”. Πού οφείλεται το γεγονός ότι οι ίδιες οι γυναίκες διστάζουν να οικειοποιηθούν την ταμπέλα της “φεμινίστριας”; Και τι σημαίνει εντέλει να είναι σήμερα κάποιος/α υπέρ του φεμινισμού; Επέλεξα ορισμένα βιβλία που εισάγουν στην φεμινιστική προβληματική με την ελπίδα να αποτελέσουν έναν μίνι οδηγό για όσες και όσους θα ήθελαν να μάθουν περισσότερα γι’ αυτή. Δεν είναι εύκολο να συνοψίσει κάποιος/α σε λίγες γραμμές το περιεχόμενο αυτού του ρηξικέλευθου βιβλίου που ενόχλησε τόσο πολύ το Βατικανό, ώστε…
-
Η τυραννία της ευτυχίας
Πληθαίνουν οι εκδόσεις βιβλίων αυτοβοήθειας, αναζήτησης νοήματος και ενίσχυσης της ψυχικής ανθεκτικότητας απέναντι σε δύσκολες καταστάσεις. Σύμφωνα με αυτά τα βιβλία, αν σας έχουν απολύσει, δεν πειράζει, θα βρείτε μέσα σας τη δύναμη να κινητοποιήσετε τον εαυτό σας για να βγείτε από το αδιέξοδο. Μπορεί να βρείτε άλλη δουλειά αλλά μπορεί και να μην βρείτε. Αν βιώνετε μια κακοποιητική σχέση, πάλι μην το βάζετε κάτω, αρκεί να πιστέψετε ότι μπορείτε να τα καταφέρετε χωρίς χρήματα, χωρίς στήριξη και έχοντας τους θεσμούς εναντίον σας (βλ. αστυνομία). Αν είστε φτωχός/ή, τότε μάλλον δεν είχατε αρκετή θέληση να αρπάξετε τις ευκαιρίες που η ζωή τόσο γενναιόδωρα σας έδωσε.Αν βιώνετε την απώλεια ενός αγαπημένου…
-
Όψεις του φασισμού από τον 20ό στον 21ο αιώνα
Αν κάποιος/α ενδιαφέρεται να κατανοήσει το φαινόμενο της Ακροδεξιάς, που μαστίζει σήμερα πολλές χώρες της Ευρώπης, μπορεί να ξεκινήσει από το βιβλίο του Κωστή Παπαϊωάννου «Άγρια ιστορία για μεγάλα παιδιά», που κυκλοφόρησε πριν από λίγες μέρες, από τις εκδόσεις Πόλις. Τον συγγραφέα, γνωστό για τη συμβολή του στην υπεράσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, σε αυτό το βιβλίο τον απασχολούν η μετάβαση από τον φασισμό στον μεταφασισμό και το δυσοίωνο μέλλον της δημοκρατίας απέναντι στη νέα Ακροδεξιά. Ο Παπαϊωάννου ξεκινά από την περιγραφή των συνθηκών γέννησης του φασισμού στον Μεσοπόλεμο και των αιτιών επικράτησής του στην Ιταλία και τη Γερμανία και παρακολουθεί, στη συνέχεια, τις διαφορετικές όψεις που πήρε στο διάστημα ενός…